Haydn‐Mozart — 2

O wydarzeniu

Podobnie jak październikowy koncert z cyklu prezentującego dzieła Haydna i Mozarta, podczas tego występu zabrzmi jedna z symfonii Haydna oraz koncert dęty Mozarta wraz z jedną z jego trzech ostatnich symfonii. Orkiestrę festiwalową w Budapeszcie poprowadzi Manfred Honeck, austriacki rodak wiedeńskich mistrzów, który jest nie tylko honorowym dyrygentem Orkiestry Symfonicznej w Bambergu, ale przez ostatnie ponad półtorej dekady pełnił również funkcję dyrektora muzycznego Pittsburgh Symphony Orchestra. Michael Rusinek, pierwszy klarnecista amerykańskiego zespołu, dołączy do BFO, aby wykonać solo koncertu klarnetowego, ostatniego ukończonego utworu Mozarta. Wcześniej głos Haydna, który uwolnił się z więzów dworu Esterházy, zostanie zaprezentowany w jednej z londyńskich symfonii. Koncert zakończy Symfonia nr 39 Mozarta, utwór towarzyszący "Jowiszowej" i "Wielkiej" symfonii g‐moll, ta ostatnia również w programie BFO w tym sezonie.

Choć Johann Peter Salomon próbował zachęcić Haydna do dołączenia do niego w Anglii, światowej sławy kompozytor był w stanie przyjąć zaproszenie londyńskiego organizatora koncertów dopiero po śmierci kochającego pompę Nikolausa Esterházy'ego w 1790 roku. Zaproszenie to zaowocowało szeregiem uznanych koncertów i dwunastoma symfoniami, które nie miały na celu zadziwienia publiczności złożonej z wykształconych arystokratów, lecz szerokiej publiczności. To właśnie na koncercie otwierającym jego pierwszą podróż do Anglii po raz pierwszy wykonano Symfonię nr 93 Haydna. Pierwsza część, składająca się z zadziornego, powolnego wstępu i przypominającej walca części głównej, podkreśla rolę fagotu; instrument ten jest również wyeksponowany w pastoralnej części wolnej i niemal gwałtownym menuecie, który można uznać za prekursora muzyki Beethovena. W finale, z udziałem trąbki i kotłów, wiolonczela solo otrzymuje nieoczekiwane i humorystyczne zadanie.

Nie można być wystarczająco wdzięcznym Antonowi Stadlerowi za dostarczenie inspiracji Mozartowi, który skomponował dla niego trio "Kegelstatt", wraz z kwintetem klarnetowym i koncertem klarnetowym. Kompozytor pierwotnie pomyślał ten ostatni jako utwór na róg basetowy, ale zmienił zdanie i napisał go zamiast tego na klarnet, instrument o specjalnym głębokim rejestrze, którego Stadler był wirtuozem. Ukończywszy utwór zaledwie dwa miesiące przed śmiercią, Mozart nigdy nie usłyszał go w wykonaniu. Utwór, charakteryzujący się spokojną i powściągliwą wirtuozerią, nie zawiera obojów, a nawet kontrabas jest używany oszczędnie jako wsparcie basu. Łagodne brzmienie jest dodatkowo uszlachetnione, gdyż trzyczęściowy utwór nie posiada typowej szybkiej części. Ma jednak bogatą kolorystykę, spokojną pieśń i łagodny, bujny finał.

Oboje nie muszą wracać po przerwie: jego Symfonia nr 39 jest jedyną, w której Mozart ich nie używa. Skomponowana w zaledwie dwa miesiące w 1788 roku, otwierająca jego trzy główne symfonie, zamiast nich wykorzystuje klarnet. Czy być może Stadler miał na myśli również ten utwór? I czy wykonali go razem? Jest wiele pytań i niewiele odpowiedzi, ale pewne jest, że utwór Es‐dur zapoczątkował nową erę dla Mozarta. Łącząc barokowe studia z własną figlarnością, kompozytor rozpoczął część otwierającą rozbudowanym, dramatycznym powolnym wstępem, który był nieoczekiwany dla niego później, część dodaje dodatkowe kontrasty. Po nim następuje liryczna, niemal hymniczna część wolna, a następnie lekki, zwiewny menuet z rustykalną częścią środkową, w której w centrum uwagi znajduje się klarnet. Mozart, który nie był inny