Concertino: Haydn, C. P. E. Bach, Janáček

O wydarzeniu

Po powitaniu wiosny koncertem, BFO rozpocznie lato i zakończy swój zestaw występów orkiestrowych w Budapeszcie w latach 2024‐2025 składem z serii Concertino prowadzonej przez Jánosa Pilza. Pierwszą połowę koncertu otworzy Symfonia nr 35 Haydna, pomyślana jako prezent imieninowy dla księcia Nikolausa Esterházy'ego, a następnie koncert wiolonczelowy Carla Philippa Emanuela Bacha, utwór prezentujący tradycje barokowe, skomponowany przez muzyka, którego sam Haydn bardzo szanował. Solo wykona pochodząca z Madrytu Alma Hernán Benedí, zwyciężczyni konkursu Sándora Végha w 2024 roku, która podbiła już sceny Elbphilharmonie i Musikverein w Wiedniu. Program kontynuowany jest po przerwie drugim ważnym osiągnięciem orkiestrowym Janáčka. Utwór odzwierciedla inspirację muzyką Dvořáka, ale także pokazuje kilka ekscytujących elementów tego, co sprawia, że dzieła czeskiego kompozytora są tak lubiane.

Kiedy Nikolaus "Wspaniały" Esterházy powrócił z podróży do Paryża w grudniu 1767 roku, Haydn powitał go wspaniałym i rozległym dziełem orkiestrowym. Jego Symfonia nr 35 nie ma ani przydomka, ani elementu programowego, ale zawiera w sobie humor i wyrafinowanie Haydna. Niezwykle włoska melodia części otwierającej staje się coraz bardziej napięta, gdy muzyka przechodzi do skali molowej, a bardziej przyjazny ton ostatecznie powraca z pomocą rogu. Bez instrumentów dętych, wolna część zawiera czarującą melodię nasyconą nieoczekiwanymi synkopami. Najbardziej charakterystycznym motywem menueta są triolowe uderzenia w górę, które służą również jako fundament tria. Haydn przygotował dla słuchaczy niespodziankę na sam koniec finału: część kończy się wznoszącą, niemal pytającą wersją motywu początkowego.

Drugie i najsłynniejsze dziecko Johanna Sebastiana, Carl Philipp Emanuel Bach, stworzył klawesynowe i fletowe wersje wszystkich trzech swoich koncertów wiolonczelowych. Utwór a‐moll został ukończony w 1750 roku w Berlinie. Zawierająca ritornello, pierwsza część łączy elementy epoki baroku — która zbliżała się ku końcowi — z rodzajem stylu proto‐Sturm und Drang. Muzyka charakteryzuje się nietypową sygnaturą czasową, burzliwym charakterem oraz nagłymi wybuchami i odpoczynkami. Część wolna wykazuje elementy stylu szarmanckiego: orkiestra i solista przekazują sobie pieśniowy temat, choć Bach wrzuca kamień do stawu, gdy rozszerza nieśmiałą muzykę w dramatyczny dialog. Finał kontynuuje zdecydowany i gromki ton.

Brno było domem dla specjalnego koncertu 15 grudnia 1878 roku: Dwudziestoczteroletni wówczas Janáček poprowadził swój własny zespół Beseda. Na widowni zasiadł jeden z jego najważniejszych wzorców, Dvořák. Obaj kompozytorzy byli już bliskimi przyjaciółmi i ta relacja odcisnęła wyraźne piętno na muzyce Janáčka. Zawarta w programie Idylla przesiąknięta jest stylem Dvořáka oraz, w szerszym znaczeniu, czeską i morawską muzyką ludową. Suita składała się z pięciu części, a w 1880 roku została rozbudowana do siedmiu. Muzyka przedstawia słodko‐gorzki ton Dvořáka, zwiewność z niezrównanymi pulsującymi, smutnymi smyczkami, świat serenad, tragiczną dumkę i słowiańską muzykę taneczną, ale zawiera także dostojną melancholię Mendelssohna i kontrapunkty Haendla. Wśród części są takie, które możemy pamiętać jako ścieżki dźwiękowe do filmów.