Haydn‐Mozart — 2

Over het evenement

Net als het concert in de serie van oktober, met werken van Haydn en Mozart, wordt in deze uitvoering een symfonie van Haydn gespeeld en een blazersconcert van Mozart, samen met een van zijn laatste drie symfonieën. Aan het hoofd van het Budapest Festival Orchestra staat Manfred Honeck, een Oostenrijkse landgenoot van de Weense meesters, die niet alleen eredirigent is van het Bamberg Symphony Orchestra, maar de afgelopen meer dan anderhalve decennia ook muziekdirecteur is geweest van het Pittsburgh Symphony Orchestra. Michael Rusinek, eerste klarinettist van het Amerikaanse ensemble, zal samen met het BFO de solo uitvoeren van het klarinetconcert, Mozarts laatste voltooide werk. Daarvóór zal de stem van Haydn, toen hij zich bevrijdde van de banden van het Esterházy Court, te horen zijn in een van de Londense symfonieën. Het concert wordt afgesloten met Mozarts Symfonie nr. 39, het begeleidende werk van de "Jupiter" en de "Grote" G mineur symfonie, de laatste ook op het programma van het BFO dit seizoen.

Hoe hard Johann Peter Salomon ook geprobeerd heeft Haydn te verleiden naar Engeland te komen, de wereldberoemde componist kon de uitnodiging van de Londense concertorganisator pas accepteren na de dood van de pompeuze Nikolaus Esterházy in 1790. De uitnodiging resulteerde in een aantal veelgeprezen concerten en twaalf symfonieën, die niet bedoeld waren om een publiek van geschoolde aristocraten te verbazen, maar het grote publiek. Tijdens het concert waarmee zijn eerste reis naar Engeland werd geopend, werd Haydns Symfonie nr. 93 voor het eerst uitgevoerd. Het eerste deel, bestaande uit een felle, langzame inleiding en een walsachtig hoofddeel, benadrukt de rol van de fagot. Het instrument staat ook in de schijnwerpers in het pastorale langzame deel en het bijna gewelddadige menuet, dat als een voorloper van Beethovens muziek kan worden beschouwd. In de finale, met trompet en pauken, krijgt de cello solo een onverwachte en humoristische taak toebedeeld.

Men kan Anton Stadler niet dankbaar genoeg zijn voor het leveren van de inspiratie voor Mozart, die zijn "Kegelstatt" trio voor hem componeerde, samen met zijn klarinetkwintet en klarinetconcert. De componist had het laatste oorspronkelijk bedacht als een stuk voor de bassethoorn, maar veranderde van gedachten en schreef het in plaats daarvan voor de klarinet, een instrument met een speciaal diep register, waarop Stadler een virtuoos was. Mozart voltooide het stuk amper twee maanden voor zijn dood en heeft het nooit horen uitvoeren. Het stuk, dat wordt gekenmerkt door kalme en terughoudende virtuositeit, bevat geen hobo's en zelfs de contrabas wordt spaarzaam gebruikt ter ondersteuning van de bas. De zachte toon wordt verder verfijnd doordat het driedelige stuk geen typische snelle beweging heeft. Het heeft echter wel rijke kleuren, een vredig lied en een zachte, weelderige finale.

De hobo's hoeven niet terug te komen na de pauze: zijn Symfonie nr. 39 is Mozarts enige waarin ze niet worden gebruikt. Het openingswerk van zijn drie grote symfonieën werd in 1788 in slechts twee maanden gecomponeerd en heeft in plaats daarvan de klarinet in de hoofdrol. Had hij Stadler misschien ook in gedachten voor dit stuk? En voerden ze het samen uit? Er zijn veel vragen en weinig antwoorden, maar zeker is dat het stuk in Es‐groot het begin van een nieuw tijdperk voor Mozart betekende. De componist combineerde barokstudies met zijn eigen speelsheid en startte het openingsdeel met een uitgebreide dramatische langzame inleiding die later onverwacht voor hem was, het deel voegt extra contrasten toe. Het wordt gevolgd door een lyrisch, bijna hymne‐achtig langzaam deel. Daarna volgt een licht, luchtig menuet met een rustiek middendeel, waarin de klarinet in de schijnwerpers staat. Mozart, die niet anders