Concertino: Purcell, Françaix, Britten

Over het evenement

Als hij maar één fagottist had om de rest van zijn leven naar te luisteren, zou hij het zijn — zei een journalist van The Spectator over de muziek van Bence Bogányi. Deze keer speelt de musicus van het Budapest Festival Orchestra de solo van het zelden uitgevoerde concerto van Jean Françaix. Het werk, een gemakkelijk in het gehoor liggend stuk dat doet denken aan tango of ragtime, vormt de ruggengraat van de eerste Concertino‐uitvoering van het seizoen. Dit concert van de kamermuziekserie, onder leiding van János Pilz, komt op het moment dat de winter plaatsmaakt voor de lente. De voorstelling begint met delen uit Purcells theaterbegeleidingsmuziek, die het tragische en schokkende verhaal vertellen van de Moor Abdelazer en de koningin van Spanje. In de tweede helft dient Brittens variatiereeks als voorbeeld van het eerbetoon van een student aan zijn leraar: geschreven op het thema van zijn compositieleraar, Frank Bridge, is het werk dat Britten roem bezorgde.

Aphra Behn, een prominente vrouwelijke dramaturg uit haar tijd, werd regelmatig bekritiseerd vanwege de immoraliteit van haar toneelstukken. Het verhaal van Abdelazer, die in gevangenschap de vrouw van de Spaanse koning verleidt en vervolgens samen met haar de koning vermoordt, is zeker geen sprookje. Het plot bevat overspel, verraad, geweld en moord, en uiteindelijk sterven zowel de koningin als de hoofdpersoon. Theaterstukken in de late 17e eeuw werden regelmatig opgevoerd met begeleidende muziek, bedoeld om onder andere het begin en einde van het stuk en het begin en einde van elke akte aan te geven. Purcells negen delen voor strijkinstrumenten bevatten ouvertures, airs en dansen uit die tijd. Het stuk ging in première in 1695, het jaar van de dood van de componist op zesendertigjarige leeftijd, en verscheen enkele jaren later ook als suite.

Jean Françaix was een specialist van de houten blaasinstrumenten en componeerde lichte en aangename muziek die toch vol inhoud zat. Zijn concerto uit 1979 was opgedragen aan fagottist Maurice Allard. Het openingsdeel opent — misleidend — met huilende orkestrale maten, die onmiddellijk worden opgelost door de tango‐achtige muziek van de fagot, rijk aan uitgebreide ritmes. Na een lyrisch middendeel wordt het deel afgesloten met een langzame solo en een orkestrale downbeat. Dan volgt een introductie‐achtig, springerig scherzando met een middendeel dat doet denken aan een filmmuziek, met veel toonladders en herhaalde melodieën voor de fagotsectie. Het langzame deel, aanvankelijk timide voordat het helder oplicht, wordt ingeleid door de onheilspellende muziek van de lage strijkers. De finale, die begint met rechthoekige motieven, herinnert aan het eerste thema van het openingsdeel in de cadens van de fagot, voordat de slotnoten klinken.

"For F. B.: A tribute with affection and admiration", schreef Britten aan het begin van de partituur, waarmee hij de compositie na vier weken afsloot. De dubbele regels aan het einde sluiten een reeks variaties af op een strijkkwartetthema dat oorspronkelijk was geschreven door zijn leraar, de componist en violist Frank Bridge. Britten speelde zelf ook altviool en het stuk bevat dan ook zeer fijn uitgewerkte strijkstructuren. De tien variaties dienen zowel als genreparodieën als presentaties van Brittens uitzonderlijke persoonlijke kwaliteiten. Zo wordt Bridge zelf gepresenteerd (thema), gevolgd door zijn integriteit (adagio), energie (mars), charme (pastorale), humor (Aria Italiana), traditie (bourrée), enthousiasme (wals), vitaliteit (tremolo), sympathie (begrafenis